Legionella neemt toe: de stille dreiging in ons water

De afgelopen jaren zien we in Nederland een zorgelijke trend: het aantal patiënten dat ernstig ziek wordt door Legionella neemt snel toe. Vorig jaar werden ruim negenhonderd mensen in het ziekenhuis opgenomen met een ernstige longontsteking, met waarschijnlijk tientallen fatale gevolgen.

Het afgelopen decennium is het aantal mensen dat in het ziekenhuis is opgenomen vanwege de Legionellabacterie meer dan verdrievoudigd. De exacte oorzaak van deze stijging blijft voor het RIVM een mysterie, omdat het vaak een uitdaging is om de bron van de besmetting te achterhalen.

We weten dat in het verleden meerdere personen besmet zijn geraakt via afvalwaterzuiveringsinstallaties, bubbelbaden of natte koeltorens. “We hebben aanwijzingen dat het merendeel van de mensen ziek wordt doordat de Legionellabacterie in de omgeving aanwezig is”, zegt Alvin Bartels, beleidsadviseur infectiepreventie bij het RIVM.

Interessant genoeg zien we een piek in het aantal gevallen na een langdurige warme periode gevolgd door regenval. Ook vorig jaar werden, vooral tijdens de zomermaanden, veel patiënten met een ernstige longontsteking in ziekenhuizen opgenomen. Geschat wordt dat ongeveer 5 tot 10 procent van de in het ziekenhuis opgenomen patiënten uiteindelijk aan de infectie bezwijkt, wat betekent dat alleen al in 2023 tientallen mensen stierven aan Legionella.

Het echte gevaar schuilt echter niet alleen in de acute fase van de ziekte; Patiënten kunnen na infectie last hebben van langdurige symptomen. Daarom waarschuwt de Veteranenziekte Stichting voor de gevaren van vervuild water. “Van water kun je inderdaad heel ziek worden”, zegt vicevoorzitter Diana Snijder. Deze patiëntenorganisatie observeert individuen die soortgelijke langetermijnsymptomen ontwikkelen als post-COVID. "Deze mensen ervaren aanhoudende vermoeidheid en concentratieproblemen. Ik ken mensen die zelfs na vijf jaar nog niet volledig hersteld zijn."

Toch vertegenwoordigen zelfs de gemelde gevallen waarschijnlijk slechts het topje van de ijsberg. “Dit zijn alleen de patiënten die in ziekenhuizen zijn opgenomen en getest. Maar veel mensen weten misschien niet eens dat ze een Legionella-infectie hebben”, legt Snijder uit. Dit komt onder meer doordat niet iedereen ernstig ziek wordt en een infectie ook milde klachten kan veroorzaken.

Om de bacterie beter te monitoren pleit de Veteranenziekte voor meer testen bij huisartsen. “Tijdens de COVID-19-pandemie werden we allemaal aangemoedigd om ons te laten testen. Deze ziekte lijkt op COVID-19, maar bijna niemand wordt getest”, zegt Snijder. Het RIVM bevestigt dat personen van 40 jaar en ouder steeds meer risico lopen op ernstige ziektes als gevolg van Legionella.

Hoewel het voorkomen van Legionella-infectie een uitdaging is, kunnen er enkele voorzorgsmaatregelen worden genomen. “Vermijd verneveling en laat zakken tuingrond niet in de zon liggen”, adviseert Snijder. Bartels vult aan: “Als je een bubbelbad in je tuin hebt, is het verstandig om deze regelmatig schoon te maken. Helemaal voorkomen kun je het niet, maar de kans dat je ziek wordt is gelukkig nog steeds relatief klein.”

Het is 25 jaar geleden dat er in Bovenkarspel een grote uitbraak plaatsvond, waarbij in korte tijd 32 mensen overleden aan Legionella. Deze herinnering onderstreept de urgentie van het begrijpen en aanpakken van deze potentieel dodelijke bacterie.

Legionella vormt een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid en het is van cruciaal belang om het bewustzijn te vergroten en actie te ondernemen om deze bedreiging te verzachten en te verminderen. Water is essentieel voor het leven, maar kan in sommige gevallen een verwoestend effect hebben op onze gezondheid.